Co to jest franczyza?

Współpraca w modelu franczyzowym

Franczyzobiorca jest samodzielnym przedsiębiorcą, posiadającym własną działalność gospodarczą, jednak działającym w oparciu o ustalone przez franczyzodawcę procedury. W ramach umowy ma prawo korzystać z marki, receptur, technologii i innych zasobów. Niezależność przejawia się w tym, że z punktu widzenia prawa odpowiada za siebie i prowadzi sprawy finansowe na własny rachunek. Z drugiej strony, jest zobowiązany do stosowania się do wytycznych właściciela konceptu, który może kontrolować, czy przestrzegane są zasady jakości i spójności sieci.

W tym modelu szczególnie cenione jest wsparcie na każdym etapie prowadzenia działalności. Franczyzodawca nie tylko pomaga przygotować lokal i wdrożyć pracowników, ale często też dostarcza działania marketingowe na poziomie sieci oraz wspólne kampanie reklamowe. Dzięki temu przedsiębiorca, który dopiero stawia pierwsze kroki na rynku, nie musi wszystkiego wymyślać od zera, ponieważ ma gotowy scenariusz działania.

Franczyza - regulacje prawne

W Polsce nie istnieje szczegółowe prawo, które regulowałoby kwestie franczyzy w sposób kompleksowy. Zawieranie umów franczyzowych opiera się głównie na zasadzie swobody umów, opisanej w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że strony mają dowolność w ustalaniu warunków współpracy, o ile nie naruszają obowiązujących przepisów i zasad współżycia społecznego. Umowa franczyzowa zawiera elementy licencji, dzierżawy czy sprzedaży i musi być starannie sformułowana.

Ważne jest też uwzględnianie przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej, ponieważ franczyzodawca, udostępniając nazwę i znak towarowy, chce mieć pewność, że franczyzobiorca posługuje się nimi we właściwy sposób. 

W ostatnich latach pojawiły się projekty legislacyjne, których celem jest stworzenie bardziej precyzyjnych norm chroniących obie strony, szczególnie franczyzobiorcę, uważanego zwykle za słabsze ogniwo w relacji z doświadczonym franczyzodawcą.

Formy franczyzy

Franczyzy można podzielić na kilka grup. Często spotykanymi formami są: 

• franczyza dystrybucyjna, gdzie franczyzobiorca sprzedaje konkretne produkty pod marką franczyzodawcy; 
• franczyza usługowa, w której udostępnia się ustalone procedury działania dla usług, 
• franczyza przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu produktów według określonych licencji i technologii,
• modele mieszane, gdzie przedsiębiorca łączy sprzedaż produktów z oferowaniem usług w jednej placówce.

Rozbudowaną formą tej współpracy bywa tzw. masterfranczyza. W tym przypadku franczyzobiorca przejmuje prawo do rozwoju sieci na większym obszarze, często w obrębie całego kraju lub regionu. Może wtedy samodzielnie rekrutować kolejnych partnerów, tworząc wielopoziomową sieć placówek. Popularne w Polsce są również współprace agencyjne, gdzie punkty obsługują klientów w imieniu franczyzodawcy, np. w branżach finansowych czy logistycznych.

Co powinna zawierać dobrze skonstruowana umowa franczyzy?

Najważniejszym dokumentem regulującym wzajemne zobowiązania stron jest umowa franczyzowa. Określa ona kwestie związane z opłatami, zasadami korzystania z marki i znaków towarowych, zakresem wsparcia, terytorium działania oraz reguluje warunki rozwiązania współpracy. Bez względu na szczegóły, zawsze należy w niej precyzyjnie ustalić:

• tożsamość obu stron i cel współpracy,
• rodzaj przekazywanego know-how,
• poziom wsparcia operacyjnego,
• sposób rozliczania się z franczyzodawcą.

Bardzo często w umowach pojawiają się zapisy o opłacie wstępnej, która jest jednorazowym wynagrodzeniem za możliwość przystąpienia do sieci i używania wypracowanych rozwiązań. Późniejsze rozliczenia mogą przyjmować formę stałego czynszu lub procentu od obrotu. Standardem jest również konieczność wnoszenia opłaty marketingowej, przeznaczanej na wspólne kampanie promocyjne.

Ważnym elementem umowy są zapisy dotyczące zachowania poufności i ewentualnego zakazu konkurencji. Chodzi o ochronę wiedzy przekazanej przez franczyzodawcę, tak żeby nie została wykorzystana poza warunkami tej współpracy. Oprócz tego dokument reguluje czas trwania umowy, warunki jej wypowiedzenia oraz procedurę rozliczeń po zakończeniu prowadzenia placówki.

Przykładowe sieci działające w modelu franczyzowym

Na świecie można znaleźć wiele znanych marek, które rozwinęły się dzięki temu modelowi. W Polsce popularnością cieszą się sieci spożywcze, gastronomiczne i usługowe. Duże uznanie zdobyły sklepy typu convenience, stacje paliw działające pod wspólnym logo czy restauracje szybkiej obsługi. Sprawdzone procedury przekonują też osoby, które chcą zacząć działalność w branży kosmetycznej, edukacyjnej czy księgowej.

Jednym z atutów franczyzy jest rozpoznawalność marki. Wchodząc w sieć, franczyzobiorca nie musi budować zaufania klientów od samego początku, ponieważ korzysta z reputacji wypracowanej przez franczyzodawcę. Dzięki temu start nowej placówki może być łatwiejszy niż przy całkowicie samodzielnym projekcie.

Wady modelu franczyzy

Problemem jest ograniczona swoboda przedsiębiorcy. Jeśli ktoś liczy na dużą dowolność w kreowaniu oferty, to może się rozczarować. Franczyzodawcy dbają o ujednolicone standardy sieci, dlatego wymagają ścisłego przestrzegania wytycznych co do asortymentu, stylu wystroju czy sposobu obsługi klientów.

Dodatkowym obciążeniem mogą być opłaty, które trzeba ponosić regularnie. Osoba decydująca się na tę formę współpracy musi być przygotowana na to, że część przychodów zostanie przeznaczona na prowizje czy opłaty licencyjne. W przypadku niewielkich zysków w początkowym okresie działalności taki koszt może stanowić duże wyzwanie.

Innym ryzykiem jest odpowiedzialność zbiorowa za wizerunek marki. Jeśli jeden franczyzobiorca nie przestrzega standardów, cierpią inni partnerzy w sieci, którzy muszą mierzyć się z ewentualnym kryzysem reputacyjnym. 

Zalety prowadzenia działalności w modelu franczyzowym

Współpraca z uznaną marką daje ogromne perspektywy. Dla początkujących przedsiębiorców najważniejszy walor stanowi dostarczony pakiet know-how. Nie trzeba wtedy tracić czasu na mozolne testowanie strategii i wypracowywanie procedur, ponieważ otrzymuje się gotowy plan działania. 

Kolejna korzyść dotyczy marketingu. Franczyzobiorca korzysta z akcji promocyjnych realizowanych na poziomie sieci, co potrafi przyciągnąć większą liczbę klientów, niż gdyby prowadził działania na własną rękę. Ponadto występowanie pod znanym szyldem zwykle ułatwia negocjacje z dostawcami i partnerami, ponieważ firma jest postrzegana jako część większej struktury.

Dzięki jednorodnym standardom i przejrzystym procedurom można także szybko reagować na zmiany na rynku. Franczyzodawca często wprowadza innowacje lub modyfikuje ofertę, a cała sieć przejmuje je błyskawicznie, co wzmacnia przewagę konkurencyjną. Franczyzobiorcy otrzymują:

• gotowe narzędzia szkoleniowe, 
• gotowe metody sprzedaży, 
• wsparcie prawne, 
• wsparcie księgowe

Dzięki takiej pomocy odciążają się od wielu kosztownych zadań, które w innym wypadku musieliby realizować samodzielnie.

Franczyza to odpowiednie rozwiązanie dla osób, które szukają wypracowanego modelu biznesowego, chcą rozpocząć działalność pod znaną nazwą i są gotowe na współdziałanie z doświadczonym partnerem. 

Trzeba jednak pamiętać, że mimo wielu zalet płynących z rozpoznawalnego szyldu, niektórzy uznają ograniczenia franczyzowe za zbyt daleko idące. Ważne jest zatem, żeby przed podpisaniem umowy przeanalizować ogólne koszty, obowiązki oraz oczekiwania wobec franczyzodawcy.

W odpowiednich warunkach taki model współpracy potrafi znacząco przyspieszyć rozwój przedsiębiorstwa, ułatwiając dotarcie do większej liczby klientów i zapewniając zaplecze, którego trudno byłoby zbudować w pojedynkę. Osoba prowadząca franczyzę jest właścicielem własnego biznesu, a jednocześnie czerpie korzyści z efektywnych rozwiązań wypracowanych przez franczyzodawcę.