Co to jest konkurencja?
Konkurencja polega na tym, że różne firmy lub organizacje zabiegają o tę samą uwagę odbiorców i starają się zdobyć przewagę, żeby skuteczniej osiągać założone cele biznesowe. Wbrew pozorom nie musi oznaczać wyłącznie walki o cenę. Istotą współzawodnictwa jest dostarczanie wartości, która przekonuje klientów do sięgnięcia po określoną ofertę.
Czy konkurencja napędza rozwój gospodarki?
Zmieniający się rynek wymaga nieustannego reagowania na to, co robią inne podmioty. Jeśli pewna marka osiągnie sukces dzięki nowatorskiemu produktowi, jej rywale często odpowiedzą podobnym rozwiązaniem lub wprowadzą własne innowacje. W ten sposób dokonuje się ciągły postęp, który służy odbiorcom, ponieważ mają możliwość wyboru różnych propozycji.
Samo słowo „konkurencja” wywodzi się z łacińskiego „concurrere” i oznacza „biec razem”. Istnieje więc w nim element wspólnego działania, choć na pierwszy rzut oka skupiamy się zwykle na zderzaniu się interesów. Tymczasem każde przedsiębiorstwo biegnie w podobnym kierunku, poszukując sposobu na zaspokojenie potrzeb tej samej grupy klientów. Czasami konkurenci próbują wyróżnić się technologią, a innym razem marketingiem albo obsługą posprzedażną.
Jakie są rodzaje konkurencji?
Ekonomiści opisują kilka podstawowych systemów rynkowych. Ich znajomość pomaga zrozumieć, w jakich warunkach działa firma i jakiego typu strategię powinna przyjąć, aby osiągnąć sukces.
Pierwszy z nich to konkurencja doskonała, która jest rzadko spotykana. Zakłada ona funkcjonowanie wielu podmiotów sprzedających identyczny produkt. Żaden nie może dyktować ceny, ponieważ zawsze znajdzie się ktoś gotowy oferować to samo taniej. Na takim rynku decyduje czysta gra popytu i podaży, co czyni go stabilnym. Jednak w praktyce trudno odnaleźć branżę, gdzie tak ścisłe warunki rzeczywiście występują.
Drugim modelem jest konkurencja monopolistyczna, w której liczne firmy sprzedają lekko zmodyfikowane produkty, nadając im cechy odróżniające od ofert pozostałych. Przedsiębiorstwo posiada wtedy swobodę w kształtowaniu ceny, ponieważ przekonuje kupujących, że jej propozycja wyróżnia się na tle konkurentów, na przykład lepszym składem albo atrakcyjniejszym wizerunkiem.
Kolejna forma to oligopol, czyli stan, w którym kilka dużych przedsiębiorstw dominuje na rynku. Ten układ jest spotykany na przykład w branży telekomunikacyjnej i motoryzacyjnej. W oligopolu firmy nie mogą całkowicie zmonopolizować ceny, ale obserwują swoje ruchy i często próbują utrudnić innym wejście na rynek, korzystając z efektu skali lub uznanej marki.
Ostatni jest czysty monopol, gdzie występuje tylko jeden producent mający kontrolę nad całą podażą. Taka organizacja zyskuje prawo ustalania warunków, włącznie z wysokością cen. W praktyce monopol miewa źródło w prawach patentowych, rzadkich zasobach lub specjalnych przywilejach. Państwa starają się często zapobiegać nadużyciom ze strony monopolistów, nakładając regulacje lub utrzymując nadzór.
Konkurencja a potrzeby konsumentów
Współzawodnictwo rynkowe nie zawsze koncentruje się na tym samym typie produktu. Często kilka wyrobów zaspokaja podobną potrzebę, więc w pewnym sensie wchodzi w konflikt. Osoba, która chce coś zjeść na szybko, może wybrać kanapkę, baton czekoladowy lub sałatkę. Te produkty stanowią dla siebie rywali, choć różnią się składem i formą podania.
Należy zwrócić uwagę na istnienie substytutów, które mogą spełniać podobną funkcję dla użytkownika, mimo że różnią się nazwą lub charakterem. Producent batonów będzie zatem zwracać uwagę nie tylko na inne słodycze, lecz także chociażby przekąski zbożowe, ponieważ ich nabywcy szukają podobnych korzyści.
Jaki wpływ na przedsiębiorców ma konkurencja?
Im więcej firm walczy o klienta, tym trudniej bez wysiłku utrzymać wysoką sprzedaż. Liczy się dobra strategia, odpowiadanie na potrzeby rynku i stała obserwacja otoczenia. Przedsiębiorcy, którzy zaniedbują te elementy, szybko tracą pozycję. W praktyce oznacza to konieczność regularnego wprowadzania ulepszeń. Niezależnie od tego, czy ktoś prowadzi sklep internetowy czy restaurację, zawsze zastanawia się, czym przyciągnąć odbiorców skuteczniej niż rywale.
Konkurencja potrafi motywować do kreatywnych działań. Jedne marki wygrywają niskimi cenami, inne stawiają na wyjątkowe cechy produktu. Przykładem są lokalne kawiarnie, które nie próbują przebić ofert największych sieci, lecz skupiają się na unikatowej atmosferze i jakości ziarna kawowego.
Mimo że swoboda gospodarcza zwykle sprzyja rozwojowi, zdarzają się sytuacje blokujące naturalne współzawodnictwo. Praktyki takie jak porozumienia cenowe czy dzielenie rynku bywają poważnym problemem. Gdy firmy umawiają się, że jedna obsługuje określony region, a druga inny, konkurencja pozostaje tylko pozorna. Dotyczy to także sztucznie zawyżanych cen, które uderzają w konsumentów, ograniczając im dostęp do korzystniejszych ofert.
W Polsce dba o to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Prowadzi on działania mające zapobiegać nadużywaniu dominującej pozycji przez duże podmioty, co jest niezwykle ważne zwłaszcza tam, gdzie trudno znaleźć substytuty produktu. Państwo nakłada kary i wymaga dostosowania praktyk do obowiązujących przepisów, aby odbiorcy nadal mieli wolność wyboru.
Jak wykorzystać wiedzę o rodzajach konkurencji?
Dla każdego przedsiębiorcy zrozumienie zasad rynkowych to punkt wyjścia do świadomego kształtowania własnej strategii. Rodzaje konkurencji nakreślają realia, w których firma pracuje, a świadomość tych warunków pozwala obrać odpowiednie narzędzia do zdobywania przewagi. W branży zbliżonej do monopolu nacisk kładzie się na wyróżnienie produktu lub szukanie niszy, a w sektorze oligopolistycznym często najważniejsze jest obserwowanie posunięć największych graczy.
Rozpoznanie rynku i konkurencji pozwala określić priorytety. Firma koncentrująca się wyłącznie na konkurentach oferujących identyczny produkt może przegapić zagrożenie ze strony substytutów. Z tego względu ważne są:
- regularna analiza rynku,
- obserwacja trendów,
- rozmowy z odbiorcami.
Konkurencja daje przedsiębiorstwom impuls do ciągłego ulepszania usług i towarów. Dzięki niej klienci mają szerszy wybór produktów, a gospodarka rozwija się w oparciu o innowacje. Rodzaje konkurencji pozwalają natomiast zrozumieć, dlaczego w jednym segmencie ceny zmieniają się często, a w innym niemal wcale.
Ochrona swobodnej rywalizacji przed nieuczciwymi działaniami zapewnia stabilność rynku oraz chroni interesy konsumentów. Uczciwe współzawodnictwo w dłuższej perspektywie służy wszystkim: przedsiębiorcom, klientom i całemu otoczeniu biznesowemu.
